Grono środowisk i instytucji, które sprzeciwiają się zamiarom organów Unii Europejskiej, zmierzających do przejęcia kompetencji państw członkowskich w zakresie leśnictwa, nieustannie się powiększa. Swój sprzeciw wraziła Rada Ministrów, kierując do Sejmu projekt uchwały, stanowiącej o zachowaniu przez RP wyłącznego prawa do decydowania o polskich lasach.

W ostrzejszym tonie swoje stanowisko przyjęła Komisja Krajowa NSZZ “Solidarność”, w którym żąda, aby polskie władze zdecydowanie sprzeciwiły się tym planom, włącznie z ewentualnym wetem zmian w Traktacie UE. Wzywa także wszystkich polskich europarlamentarzystów, wszystkich polskich przedstawicieli w instytucjach wspólnotowych UE oraz wszystkie polskie ugrupowania polityczne do podjęcia wszelkich działań przeciwka zaborczym planom PE i UE wobec polskich lasów państwowych. Komisja Krajowa podejmie także wszelkie działania, zarówno na forum Unii Europejskiej, jak i wobec polskich władz, aby przeciwstawić się grabieży i zachować dla polskiego społeczeństwa i polskiej gospodarki lasy państwowe, zarządzane według zasady trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej.

Stanowisko KK: kliknij tutaj

W styczniu br. Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności Parlamentu Europejskiego pozytywnie zaopiniowała wniosek Komisji Europejskiej dotyczący zmian w Traktacie europejskim odnośnie do przeniesienia leśnictwa z kompetencji krajów członkowskich do kompetencji wspólnych Unii Europejskiej.

Na mocy dotychczasowych zapisów Traktatu, UE nie prowadzi wspólnej polityki leśnej, a więc leśnictwo pozostaje w kompetencjach krajowych. Od kilku lat legislacja unijna narusza tę zasadę, oddziaływując na leśnictwo poprzez akty prawne wydawane na różnych poziomach, począwszy od strategii o zachowaniu bioróżnorodności, strategii leśnej, prawie klimatycznym, aż po rozporządzenia np. już podjęte, dotyczące zapisów obejmujących leśnictwo w ramach LULUCF oraz planowane na 2023 rok, dotyczące odbudowy przyrody, czy sporządzania strategicznych planów leśnych oraz monitorowania lasów. Teraz Komisja Europejska wystąpiła oficjalnie o wpisanie leśnictwa, jako elementu kompetencji wspólnych UE.

Krajowy Sekretariat Zasobów Naturalnych, Ochrony Środowiska i Leśnictwa NSZZ „Solidarność” wyraża głębokie zaniepokojenie próbami wyłączenia leśnictwa z kompetencji krajowych i włączenia go do scentralizowanych kompetencji unijnych.

Szacuje się, że w lasach znajduje się 80% globalnej bioróżnorodności. Las, to największy rezerwuar węgla, posiadający wciąż potencjał łagodzenia zmian klimatycznych, poprzez zwiększanie pochłaniania CO2. Lasy i gospodarka leśna to sektor przynoszący dochody, ale też wymagający nakładów, szczególnie, jeżeli gospodarka ma być prowadzona w sposób zrównoważony i trwały, zabezpieczający dostęp społeczeństwa do wielorakich funkcji i korzyści.

Zjednoczoną Europę zamieszkuje 500 mln ludzi, odpowiadających za stan zasobów leśnych (227 mln ha, lesistość około 40%), które nie są rozłożone równomiernie i są zróżnicowane geograficznie (od borealnej tajgi po zarośla śródziemnomorskiej makii, od lasów zalewowych po wysokogórskie) oraz własnościowo.

Stosunek lasów prywatnych, państwowych i komunalnych w Europie to: 60:30:10. Ponad 50% udział lasów publicznych (SoEF, 2020) występuje w Polsce (81%), Czechach (76%), Rumunii, na Litwie (62%) oraz na Węgrzech (57%). Na drugim biegunie plasują się: Norwegia (12%), Szwecja (22%), Austria (23%), Francja (26%), Hiszpania (28%), Szwajcaria (29%), Finlandia (31%), Włochy (33%) i Słowacja (48%).

W prawie wszystkich lasach państwowych oraz części lasów komunalnych zjednoczonej Europy (a więc na powierzchni ponad 30% lasów UE) prowadzona jest trwale zrównoważona gospodarka leśna (TZGL), której założenia powstały w 1990 roku, w ramach prac Ministerialnej Konferencji nt. Ochrony Lasów w Europie (MCPFE – Plan-European Ministerial Conference on the Protection of Forests in Europe, obecnie kontynuowana, jako Forest Europe). Zapewnia ona trwałość różnorodności biologicznej oraz mitygacyjną rolę lasów (Grzywacz, 2005).

Trwale zrównoważona gospodarka leśna, obejmuje ochronę przyrody, także mikrosiedliskowe stosowanie leśnictwa bliskiemu naturze (Close to Nature Forestry) oraz ciągłości szaty leśnej (Continuous Cover Forestry), realizuje funkcje społeczne (rosnące zapotrzebowanie na usługi ekosystemowe), ale także dostarcza ekologicznego surowca (Pommerening, Murphy, 2004) substytuującego surowce o wysokim śladzie węglowym.

Już więc od trzech dekad, ciągle udoskonalane praktyki stosowane w leśnictwie państwowym Europy udowodniają, że mądre gospodarowanie lasami, oparte na naukowych podstawach, zapewnia zachowanie najwyższej różnorodność biologicznej i najlepsze osiąganie celów zrównoważonego rozwoju (Bollmann, Braunisch, 2013; Cole, Yung, 2010; Sebek i in. 2015), a co więcej: adaptacja lasów do zmian klimatu wręcz wymaga udziału człowieka (Brang et al., 2014, EUFORGEN, 2022), by nie dopuścić do degradacji środowiska i utraty bioróżnorodności.

Komisja Europejska w swych dokumentach stwierdza, że lasy są najcenniejszymi, z punktu widzenia bioróżnorodności, ekosystemami na Ziemi i powołuje się na zagrożenie wylesieniami. Ale nie komentuje faktu, że to zagrożenie w Europie nie występuje i że na naszym kontynencie lasów przybywa! Europejski obszar leśny w ciągu ostatnich 30 lat wzrósł o 14 mln ha, czyli prawie 10%, masy drewna na pniu, a co za tym idzie ilość węgla magazynowanego przez lasy wzrosły o 50% (lasy pochłaniają blisko 11% emisji UE), obszar lasów chronionych dla bioróżnorodności wzrósł w ciągu 20 lat o 65%, natomiast około 10% lasów Unii (i aż 38% lasów zarządzanych przez PGL LP) jest objętych programem Natura 2000, a 15% lasów UE jest wyłączone z pozyskania ze względu na ich rolę środowiskową i społeczną (Mauser, 2021, SoEF, 2020). To są osiągnięcia TZGL, o której proekologicznym oddziaływaniu w Polsce może świadczyć pozytywny trend liczebności ptaków leśnych, wobec negatywnego trendu liczebności ptaków krajobrazu rolniczego (GUS, 2021). To wszystko dokonało się bez nadzorczej ingerencji UE! Czy więc potrzebujemy zmian? Błędy unijnej wspólnej polityki rolnej, będącej generatorem emisji CO2 wskazuje, że leśnictwo nie potrzebuje „centralnego nadzoru”. Nasuwa się zatem pytanie – czemu i komu ma służyć przejęcie kompetencji strategicznych UE?

Paradoksalnie, te najlepiej zachowujące różnorodność biologiczną ekosystemy Europy są obiektem najszerszych planów UE dotyczących kolejnych działań w ramach Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ), a także idące dalej, aż po włączenie leśnictwa do kompetencji wspólnych UE. A to zapewne dlatego, że w przeciwieństwie do innych form własności, lasy państwowe nie otrzymują dotacji UE, rekompensat, ani odszkodowań za utracone korzyści, a więc to na ich terenie można bez kosztowo eksperymentować, a konsekwencje będę ponosić jedynie narodowi zarządcy.

Dokumenty unijne wskazują, że wielofunkcyjna zrównoważona gospodarka leśna, z której państwowe leśnictwo europejskie jest dumne i która zapewnia zachowanie różnorodności biologicznej, nie znalazła uznania KE. W strategii leśnej 2030 wielokrotnie wymieniono TZGL, ale był to tylko niewiele znaczący gest w stosunku do dotychczasowych osiągnięć, gdyż w tekście strategii większość zapisów świadczy o całkowitym zignorowaniu dotychczasowych osiągnięć naukowych i praktycznych współczesnego leśnictwa.

Modele zmian klimatu i konsekwencji tych zmian nie są deterministyczne, lecz probabilistyczne (nie wiemy na pewno, jakie będą skutki, a jedynie staramy się w oparciu o szeroką wiedzę je prognozować). Dlatego też z wielką otwartością należy traktować wszelkie głosy w dyskusji nad kolejnymi działaniami chroniącymi środowisko naszej planety (Conclusions, 2021, NSZZ „S”, 2021, Position paper, 2021, Zawiła-Niedźwiecki i Borkowski, 2022). Wydaje się, że KE zbyt jednostronnie podchodzi do argumentów zgłaszanych przez strony dyskursu eksperckiego. Propozycje Komisji nie uwzględniają konsekwencji zmian klimatycznych, kompleksu zagadnień związanych z trwałością ekosystemów, przesuwania się granic zasięgów roślin, potrzeb świata zwierzęcego, reakcji fizjologicznych roślin na zmiany w warunkach bytowania, rozpraszania ryzyka…

Modele proponowane w ramach LULUCF nie są dynamiczne i nie uwzględniają dynamiki zmian klimatycznych oraz równie dynamicznych reakcji roślin i ekosystemów. Nie biorą pod uwagę warunków ekonomicznych i faktu funkcjonowania ekosystemów w drastycznie zmienionych warunkach epoki antropocenu. Wskutek tego grozi nam narastająca rozbieżność między wyliczoną wielkością akumulacji węgla (na podstawie algorytmów LULUCF) a jego rzeczywistą ilością w lesie. Dziś stare lasy stają się emitorami znacznie wcześniej niż jeszcze 50 lat temu. Dlatego więc pilnie potrzebujemy przebudowy lasów, które nie są odporne na zmienione warunki środowiska, ponieważ wyrosły w zupełnie innych. I dlatego masowo zamierają, ale nowe pokolenia będą miały większą szansę na adaptację.

Dokumenty UE nie biorą pod uwagę wyników znaczących prac badawczych, w tym blisko 100 letnich obserwacji sukcesji naturalnej w rezerwatach ścisłych, wskazujących na zagrożenie upraszczaniem struktur gatunkowych i przestrzennych (Brzeziecki i in., 2020, Brzeziecki i in., 2021) oraz 150 letnich ciągów obserwacyjnych na stałych powierzchniach inwentaryzacyjnych w lasach gospodarczych (Schroeder, Panka, Degenhardt, 2021; Wiedemann, 1930), a także dokumentacji inwentaryzacji leśnych, wykonywanych np. na ziemiach polskich od końca XVIII wieku.

Przyszłość świata to związek natury z technologią. Powiązania nauka-polityka-praktyka (science-policy-practice) to wyzwanie naszych czasów. Europa wiele o tym mówi, ale przykład wprowadzania strategii bioróżnorodności i leśnej pokazują, że komunikacja w KE, w tym zakresie nie funkcjonuje prawidłowo. A jest to nagląca potrzeba w świetle dążenia do zachowania różnorodności biologicznej lasów, ale także pokrycia rosnącego zapotrzebowania na drewno.

Zatrzymanie utraty bioróżnorodności jest ważnym wyzwaniem współczesności. Ale to nie europejskie lasy państwowe zarządzane według zasad WTZGL stanowią zagrożenie. Utrata bioróżnorodności następuje gdzie indziej! To wspólna polityka rolna odpowiada za dużą część emisji CO2 w Europie! Należy wreszcie zrozumieć, że w świetle EZŁ, drewno jest jedynym ekologicznym surowcem, który pomoże osiągnąć „zielone cele” UE i europejskie organizacje lasów państwowych są sprzymierzeńcem, który pomoże te cele osiągnąć. A doskonalona trwale zrównoważona gospodarka leśna może być narzędziem ich realizacji.

Cele EZŁ są szlachetne i warte realizacji, ale drogi dojścia do nich, zapisane w regulacjach europejskich są niebezpieczne, dlatego że nie tylko nie pomogą w zachowaniu różnorodności biologicznej, ani mitygacyjnej roli lasów, ale na wielu obszarach jej zaszkodzą, a dodatkowo negatywnie wpłyną na stan gospodarki w krajach UE oraz mogą pogorszyć stan ekosystemów w krajach poza Unią!

Główne cele zwolenników strategii bioróżnorodności i leśnej są wzniosłe, traktują je jako panaceum na zagrożenia cywilizacyjne. Chcą oni zachowania naturalności (bioróżnorodności), będącej swoistym miernikiem wartości przyrodniczej ekosystemu, definiowanej jako utrzymanie właściwej różnorodności na poziomie gatunkowym, genetycznym i mikrosiedliskowym (nie chodzi o ilość gatunków, ale o właściwą dla ekosystemu różnorodność – jakże trudną do określenia). Przy tym wychodzą z założenia, że tylko ochrona ścisła jest drogą do tego celu. Nie biorą pod uwagę tego, że ekosystemy funkcjonują w drastycznie zmienionych warunkach epoki antropocenu oraz uwarunkowań gospodarczych. Takie myślenie jest idealistyczne i oderwane od rzeczywistości. Prowadzi do konkluzji: wróćmy do pięknego, czystego świata nie skażonego przez człowieka! Tylko jak tego dokonać? Czy poprzez wyrzeczenie się zdobyczy cywilizacyjnych?

Proponowane rozwiązania dotyczące np. leśnictwa segregacyjnego, dodatkowego posadzenia 3 mld drzew, wzięcia pod ochronę ścisłą 10% powierzchni UE zostały zaproponowane bez przeprowadzenia studiów wykonalności oraz analiz skutków i kosztów przyrodniczych, społecznych i gospodarczych.

Te propozycje, kontrowersyjne z przyrodniczego punktu widzenia oraz niezmiernie kosztowne społecznie i gospodarczo, zaakceptowane bez dogłębnych studiów wykonalności, muszą się w fazie realizacji zderzyć z doświadczeniem praktyki, która zgłasza daleko idące wątpliwości. Komisja nie ma fachowców o odpowiednich kwalifikacjach, czego dowodem może być błędne metodycznie i analitycznie opracowanie unijnego centrum badawczego JRC w Ispra z 2020 roku wskazujące, że w ostatnich latach pozyskanie drewna w Europie wzrosło o 70%, podczas gdy faktyczny wzrost wyniósł zaledwie 6%, na co wskazuje (w krytycznym w stosunku do JRC opracowaniu) Europejski Instytut Leśny (EFI https://efi.int/articles/nature).

Czas koniunktury, dobrobytu i rosnącej konsumpcji dobiega końca. Stajemy wobec wyzwań szczególnych: agresywna polityka Rosji, wojna w Ukrainie, kryzys humanitarny, ekspansja Chin, kryzys energetyczny, kryzys migracyjny, ryzyko kryzysu gospodarczego, zagrożenie bezrobociem. A to skutkuje obniżeniem poziomu i jakości życia, a także koniecznością rezygnacji z aspiracji i marzeń tych grup społecznych, które nie doświadczyły sukcesu społecznego i wzrostu gospodarczego. Czy warto dodawać do tego dalsze impulsy kryzysowe, związane z wątpliwymi ideowo i metodycznie działaniami UE?

To czego potrzebujemy, to zmniejszenie śladu węglowego europejskiej gospodarki, czego najłatwiej dokonać poprzez stosowanie substytutów cementu i stali w postaci ekologicznego, odnawialnego materiału, jakim jest drewno. A więc potrzebujemy sadzić lasy (by zwiększać pochłanianie CO2) i je eksploatować w celu tworzenia trwałych magazynów węgla w postaci budowli, mebli i innych produktów z drewna o długim okresie wykorzystania (Schellnhuber, 2022).

Wzywamy Unię Europejską do szeroko zakrojonych działań na rzecz odbudowy klimatu (zamiast promowanej przez KE wąsko ukierunkowanej ochrony przyrody) oraz do proklamowania drewna surowcem strategicznym! Paliwa kopalne można zastąpić innymi źródłami energii (słońce, wiatr, woda), ale drewno nie ma substytutu.

Natomiast leśnictwo i gospodarka leśna powinny pozostać w gestii poszczególnych krajów członkowskich UE, które przez ostatnie lata dowiodły, że wielofunkcyjna gospodarka leśna (ciągłość pokrywy leśnej, pozyskanie i odnowienie lasu, a więc intensywna absorpcja CO2) w połączeniu z budownictwem drewnianym i wytwarzaniem innych produktów z drewna (długoterminowe składowanie C) to droga do ratowania klimatu!

Bibliografia

Bollmann K., Braunisch V., 2013: To integrate or to segregate: balancing commodity production and biodiversity conservation in European forests; w: Kraus D., Krumm F. [red.]. Integrative approaches as an opportunity for the conservation of forest biodiversity. European Forest Institute.

Brang P., Spathelf P., Larsen j-B., Bauhus J., Boncčìna A., Chauvin C., Drössler L., García-Güemes C., Heiri C., Kerr G., Lexer M.J., Mason M., Mohren F., Mühlethaler U., Nocentini S., Svoboda M., 2014: Suitability of close-to-nature silviculture for adapting temperate European forests to climate change. Forestry 87: 492-503 (https://doi.org/10.1093/forestry/cpu018).

Brzeziecki B., 2021: Konsekwencje objęcia ochroną ścisłą znacznych obszarów leśnych Polski (wdrożenie jednego z celów unijnej Strategii na rzecz Bioróżnorodności do 2030 roku – objęcie ścisłą ochroną 10% obszarów lądowych, w tym wszystkich pozostałych w UE lasów pierwotnych i starodrzewów), ze szczególnym uwzględnieniem zagrożenia spowodowanego zmianami klimatycznymi oraz niekorzystnymi zmianami sukcesyjnymi zbiorowisk leśnych. Ekspertyza dla Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych. Instytut Nauk Leśnych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie: 161 stron.

Brzeziecki B., Woods K., Bolibok L., Zajączkowski J., Drozdowski S., Bielak K., Żybura H., 2020: Over 80 years without major disturbance, late-successional Białowieża woodlands exhibit complex dynamism, with coherent compositional shifts towards true old-growth conditions. Journal of Ecology, 108:1138–1154 (DOI: 10.1111/1365-2745.13367).

Brzeziecki B., Drozdowski S., Bielak K., Czachorowski M., Zajączkowski J., Buraczyk W., Gawron L., 2021: A demographic equilibrum approach to stocking control in mixed stands in Białowieża forest, Northern Poland. Forest Ecology and management, 481.

Cole D.N., Yung L. (eds), 2010: Beyond Naturalness: Rethinking Park and Wilderness Stewardship in an Era of Rapid Change. Island Press, Washington DC, USA.

Conclusions, 2021: An international conference on „The future of forest management in Poland in the context of EU biodiversity and forest strategies 2030” organised on 8 October 2021 by the National Secretariat for Environmental Protection, Natural Resources and Forestry of Independent SelfGoverning Trade Union “Solidarność”, Warsaw (https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/miedzynarodowa-konferencja-na-temat-strategiibioroznorodnosci-2030 oraz https://solidarnosc.naukakodowania.pl/miedzynarodowa-konferencjabio-jednoczy-panstwa/ dostęp 27.05.2022).

EUFORGEN, 2022: The role for the EUFORGEN Programme in the framework of the new EU Forest Strategy for 2030. Open letter. EUFORGEN Steering Committee (https://www.euforgen.org/aboutus/news/news-detail/open-letter-the-role-for-the-euforgen-programme-in-the-framework-of-thenew-eu-forest-strategy-for/ – dostęp 1.06.2022).

Grzywacz A. 2005. Zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej współczesną formą ochrony przyrody. Sylwan Nr 5: 10-22.

GUS, 2021: Atlas środowiska. Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa, 120 stron.

Mauser H. (ed.), 2021: Key questions on forests in EU. Knowledge to Action 4. European Forest Institute (ISBN 978-952-7426-05-0) Monitor Branżowy PKO, 2021: Strategia leśna UE 2030 – Przetwórstwo drewna w Polsce. Departament Analiz Ekonomicznych PKO.

NSZZ „S”, 2021: Analiza skutków społecznych i gospodarczych ewentualnego urzeczywistnienia w Polsce Strategii Bioróżnorodności do 2030 r. Krajowy Sekretariat Zasobów Naturalnych, Ochrony Środowiska i Leśnictwa NSZZ „Solidarność”.

Pommerening A., Murphy S.T., 2004: A review of the history, definitions and methods of continuous cover forestry with special attention to afforestation and restocking. Forestry 77: 27-44.

Position paper, 2021: Position paper of the Forest Sciences and Wood Technology Committee of the Polish Academy of Sciences on the EU 2030 Biodiversity Strategy “Restoring nature to our life”. Warsaw (https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/miedzynarodowa-konferencja-na-temat-strategiibioroznorodnosci-2030/3-1_position-paper-of-the-knlitd_polish-academy-of-sciences_biodiversitystrategy-2030.pdf).

Schellnhuber H.J., 2022: Climate Restoration: Repair or Despair. Nordicbauhaus seminar, Helsinki (https://www.nordicbauhaus.eu/into-the-woods#/page=4).

Schroeder J., Panka S., Degenhardt A., 2021: Exoten wieder im Fokus: Erkenntnisse zu nichtheimischen Baumarten von langfristigen Versuchsflaechen. Eberswalder Forstliche Schriftenreihe, Band 70:13-24.

Sebek P., Bace R., Bartos M., Benes J., Chlumska Z., Dolezal J., Dvorsky M., Kovar J., Machac O., Mikatova B., Perlik M., Platek M., Polakova S., Skorpik M., Stejskal R., Svoboda M., Trnka F., Vlasin M., Zapletal M., Cizek L., 2015: Does minimal intervention approach threaten the biodiversity of protected areas? A multi-taxa short-term response to intervention in temperate oak-dominated forests. Forest Ecology and Management 358: 80-89 (ttps://doi.org/10.1016/j.foreco.2015.09.008).

SoEF, 2020: State of Europe’s Forests 2020. UNECE, Geneva.

Wiedemann E., 1930: Anweisung für die Aufnahme und Bearbeitung der Versuchsflächen der Preußischen Forstlichen Versuchsanstalt. Verlag v. J. Neumann, Neudamm: 47. Zawiła-Niedźwiecki T., Borkowski P., 2022: Perspektywy polskiego leśnictwa w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu. Konferencja pt. “Leśnictwo przyszłości”, Polskie Towarzystwo Leśne,

Od 2007 roku pracownicy używający własne pojazdy do celów służbowych oczekiwali na zmiany w stawkach kilometrowych. Po wieloletnim zabieganiu wielu środowisk ma nastąpić regulacja stawek, co zwiastuje projekt Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 11.10.2022 roku. Jednak zmiany nie wywołały entuzjazmu, gdyż dla pojazdów o pojemności skokowej silników pow. 900 cm3, najczęściej używanych, stawka ma wzrosnąć zaledwie o 20 groszy. W opinii Krajowego Sekretariatu Zasobów Naturalnych, Ochrony Środowiska i Leśnictwa czytamy, że “mając na względzie ogólnie znane okoliczności wzrostu kosztów utrzymania pojazdów, propozycja jest nieporozumieniem”. W tejże opinii proponuje się realną wysokość stawki dla tej grupy pojazdów w wysokości 1,8358 zł. Dodatkowo wskazuje się konieczność wprowadzenia cyklicznej waloryzacji, zwiększenie stawki o 20% o dodatek terenowy w leśnictwie oraz zwiększenie maksymalnego limitu miesięcznego do 2000 km.

Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność” po spotkaniu z Premierem i przedstawicielami Rządu RP oceniła niedostatecznie gwarancję spełnienia naszych postulatów, którymi są:

– Powstrzymanie wzrostu cen energii

– Podniesienie wynagrodzeń w sferze finansów publicznych

– Przyjęcia ustawy dot. emerytur stażowych

W konsekwencji KK podjęła decyzję o zorganizowaniu manifestacji w Warszawie w dniu 17 listopada 2022 roku.

W dniu 29 kwietnia 2022 roku w Berlinie, w Centrum Kongresowym Axica, odbyło się sympozjum Unii Europejskiej, zorganizowane przez Niemiecką Radę Leśnictwa (DFWR – Deutscher Forstwirtschaftsrat) reprezentowaną przez jej Prezydenta Georga Schirmbecka oraz austriacką platformę Las-Drewno-Papier (FHP – Forst-Holz-Paper) reprezentowaną przez Przewodniczącego Rudolfa Rosenstattera. Wśród około 200 uczestników znaleźli się: Cem Oezdemir (Federalny Minister Rolnictwa z Niemiec), Elisabeth Koestinger (Federalna Minister Rolnictwa, Regionów i Turystyki z Austrii), Virginijus Sinkevičius (Komisarz UE ds. Środowiska), Anne-Marie Descôtes (Ambasador Republiki Francuskiej w Niemczech), Paweł Sałek (Doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej), Joerg-Andreas Krueger (Prezydent NABU-Naturschutzbund Deutschland – Niemieckiego Stowarzyszenia Ochrony Przyrody), Helga Pueltzl (zastępca dyrektora EFI – Europejskiego Instytutu Leśnego). Polskę reprezentowali członkowie Zespołu Ekspertów NSZZ „Solidarność”: Zbigniew Kuszlewicz, Jacek Cichowski, Tomasz Markiewicz, Grażyna Zagrobelna, Jarosław Kuczaj i Tomasz Zawiła-Niedźwiecki. Obecni też byli przedstawiciele Lasów Państwowych: Jan Tabor i Marta Nurczyńska.

Tematem przewodnim Sympozjum było stwierdzenie, że lasy odporne na zmianę klimatu i zarządzane w sposób zrównoważony stanowią podstawę sukcesu Zielonego Ładu i realizacji celów klimatycznych UE. Zebrani wezwali do zmiany kursu w polityce UE w zakresie polityki leśnej, która powinna opierać się na krajowych rozwiązaniach, a na poziomie europejskim powinna uwzględniać różnorodność regionalną, doświadczenia praktyki i osiągnięcia nauki. Centralnie zunifikowane wymogi dla wszystkich państw członkowskich UE są do tego nieodpowiednie.

W konferencji wzięło udział około 200 osób, wśród których byli europarlamentarzyści, politycy, naukowcy, praktycy zajmujący się gospodarką leśną i ochroną przyrody na różnych szczeblach zarządzania, zarówno z sektora państwowego, jak i prywatnego.

Otwierając Sympozjum Prezes DFWR Georg Schirmbeck z zadowoleniem przyjął wysiłki rządów zmierzające do sprostania wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu, kryzysem energetycznym i zajęcie się regionalną wartością dodaną sektora leśno-drzewnego, np. poprzez promowanie budownictwa drewnianego. Apelował również do właścicieli oraz zarządców lasów i leśników, którzy z dużym zaangażowaniem prowadzą gospodarkę leśną, stosując naukowe rozwiązania, aby włączali się w procesy legislacyjne: “zrównoważone, wielofunkcyjne zarządzanie naszymi lasami odgrywa kluczową rolę w walce ze zmianą klimatu ” – powiedział Schirmbeck.

Schirmbeck odniósł się także do wyników badań prowadzonych przez Naukową Radę Doradczą ds. Polityki leśnej w Federalnym Ministerstwie Rolnictwa i Żywności (BMEL), zgodnie z którymi recykling drewna prowadzi do ciągłego składowania węgla, zwiększając stale jego magazynowanie. Jednocześnie gospodarka leśna ze zrównoważonym pozyskiwaniem i recyklingiem drewna tworzy przestrzeń dla nasadzeń nowych drzew. “Jako ekologicznie odnawialny surowiec, drewno w porównaniu do stosowania wysokoemisyjnych materiałów takich jak cement, jest najbardziej przyjaznym dla klimatu surowcem. Z tego punktu widzenia konieczne jest, aby ta usługa leśnictwa była wspierana przez wymogi LULUCF”.

W sesji plenarnej wystąpili oficjalni goście Sympozjum. Otwierało je wystąpienie minister Elisabeth Koestinger z Austrii, która podkreśliła wielofunkcyjną rolę leśnictwa. “Dla mnie europejska polityka leśna oznacza zrównoważoną gospodarkę leśną, wzmacniającą wielofunkcyjność lasów i regionalnej wartości dodanej”. Kładła także nacisk na zrównoważone drewno surowcowe jako instrument niezależności dostaw. “W obecnej sytuacji politycznej, koncentracja na bezpieczeństwie surowcowym i niezawodnych łańcuchach dostaw jest zadaniem priorytetowym. (…) W ramach Austriackiego Funduszu Leśnego utworzono oddzielną inicjatywę dotyczącą drewna, dzięki której dowartościowano drewno jako alternatywę dla materiałów budowlanych i jako zrównoważoną alternatywę dla energii kopalnej”. Min. Koestinger zakończyła swoje wystąpienie stwierdzeniem, że las i drewno nigdy nie były źródłem problemów, ale zawsze były ich rozwiązaniem.

Z kolei minister Özdemir powiedział: “Lasy są klimatyzacją świata, schronieniem dla wielu zagrożonych gatunków i dostawcą drewna, najcenniejszego odnawialnego surowca”. W obliczu globalnego kryzysu klimatycznego i różnorodności biologicznej, UE w coraz większym stopniu przygląda się również lasom i ich wkładowi w nadrzędne cele UE. I ten wkład można kształtować w sposób jak najbardziej pozytywny. Przy coraz bardziej skoordynowanej polityce ochrony środowiska w Brukseli, rząd federalny popiera zwiększenia transgranicznej współpracy, uwzględniającej kompetencje państw członkowskich i ich regionów. I to do nich należy dostosowanie koncepcji gospodarki leśnej.

“Cieszę się, że nasze lasy łączą siły z Niemiecką Radą Leśnictwa. To ważni, głośno artykułujący swoje racje orędownicy – działający nie tylko w Niemczech, ale także współpracujący z partnerami w Europie. Jeśli naprawdę chcemy chronić nasze lasy, nie możemy zatrzymywać się na granicach państw – tylko współpracując z partnerami z innych krajów w Europie będziemy mogli przezwyciężyć trudności”, mówił Özdemir.

Przewodniczący Austriackiego Stowarzyszenia Leśnego (FHP), Rudolf Rosenstatter, stwierdził, że “decyzje, zarówno krajowe, jak i europejskie, muszą opierać się na profesjonalizmie, nauce, doświadczalnictwie, a nie ideologii. Rozprzestrzeniło się błędne przekonanie, że las pozostawiony sam sobie rozwiąże wszelkie problemy środowiskowe. To nieprawda. Kryzys klimatyczny wymusza przekształcenie lasu, potrzebne jest aktywne nim zarządzanie. Badania leśne pokazują, że różnorodność biologiczna lasów jest zachowywana dzięki wielofunkcyjnemu gospodarowaniu. Jeśli powiesz “tak” budowaniu europejskiego domu, musisz również powiedzieć “tak” zrównoważonej gospodarce leśnej.”

Paweł Sałek, doradca Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, przedstawił historyczny rys polskiego leśnictwa, jego tradycje i dzień dzisiejszy. Podkreślił rolę wielofunkcyjnej zrównoważonej gospodarki leśnej oraz przypomniał, że leśnictwo w traktatach europejskich pozostawione jest decyzji poszczególnych państw, a więc legislacja unijna nie powinna zbyt daleko ingerować w tę sferę działania.

W części dyskusyjnej sympozjum słowo wstępne wygłosili: europarlamentarzyści: Ulrike Mueller i Alexander Bernhuber, a także Sven-Erik Hammar (CEPF – Konfederacja Europejskich Właścicieli Lasów), Christof Bartsch (FECOF – Europejska Federacja Gmin Leśnych), Reinhardt Neft (EUSTAFOR – Europejskie Stowarzyszenie Lasów Państwowych), Max von Elverfeldt (ELO – Europejska Organizacja Właścicieli Lasów). W tej części, w imieniu NSZZ „Solidarność” wystąpił prof. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki podkreślając, iż w dochodzeniu do sformułowań strategii różnorodności biologicznej i leśnej UE nie wzięto pod uwagę holistycznego podejścia nauk leśnych, wskutek czego implementacja tych strategii będzie groźna dla bioróżnorodności i dla gospodarki. Nie wzięto pod uwagę roli wielofunkcyjnej, zrównoważonej gospodarki leśnej w realizacji wzniosłych celów klimatycznych Zielonego Ładu. Łańcuch leśno-drzewny może istotnie przyczynić się do osiągnięcia neutralności klimatycznej poprzez dostarczanie drewna – odnawialnego, ekologicznego surowca, którego zastosowanie umożliwi w znacznym stopniu zastąpienie cementu i stali w budownictwie (a więc tych surowców, których produkcja powoduje największy ślad węglowy). Realizując idee Zielonego Ładu należy się spodziewać zwiększonego zapotrzebowania na drewno (co dzięki zrównoważonej, wielofunkcyjnej gospodarce nie wpłynie negatywnie na zachowanie bioróżnorodności), natomiast realizacja nieprecyzyjnych i niekiedy wręcz szkodliwych zapisów strategii leśnej doprowadzi do spadku podaży drewna o kilkadziesiąt procent.

Podkreślił także, że eksperci NSZZ „Solidarność” i naukowcy z Komitetu Nauk Leśnych i Technologii Drewna Polskiej Akademii Nauk przesyłali udokumentowane naukowo opracowania do przewodniczącego Timmermansa oraz komisarzy UE ds. Rolnictwa i Środowiska. Niestety nie zostały one poważnie potraktowane i rozpatrzone.

Zwrócił również uwagę na kontrowersyjny pomysł Komisji Europejskiej posadzenia 5 mld drzew dodatkowo, który jest nierealistyczny – szkoda, że przed jego ogłoszeniem nie skonsultowano sprawy choćby z ekspertami zajmującymi się gospodarką przestrzenną.

Wzrost płac w Wodach Polskich od wielu lat stawia pracowników Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie na jednym z najniższych w Polsce poziomie. Uruchamiane “podwyżki” nie nadążają za inflacją. Trwający od 2018 roku spór zbiorowy z pracodawcą do tej pory nie został rozwiązany. Konsekwencją tegoroczną tej sytuacji jest powołanie Komitetu Protestacyjno-Strajkowego NSZZ “Solidarność”.W załączonym Komunikacie nr 1 KPS przedstawiono więcej informacji.

Plik do pobrania: kliknij tutaj

Rodzące się jak grzyby po deszczu Unijne koncepcje, zmierzające do ograniczenia roli człowieka w przyrodzie, zapoczątkowane dalece kontrowersyjnymi pomysłami, publikowanymi obszernie także na naszej stronie, obudziły też Senat RP. W projekcie zmiany ustawy o lasach, powołując się nieprawnie do Konwencji z Aarhus, politycy opozycyjni planują uzyskać wpływ na prowadzoną przez PGL LP gospodarkę leśną, poprzez możliwość zaskarżania do sądu Planów Urządzania Lasów /PUL/. Prawo do udziału społeczeństwa w konsultacjach poprzedzających przyjęcie PUL, z których bardzo rzadko społeczeństwo korzysta, już nie wystarcza!

Załączamy obszerną opinię, która dobitnie obnaża szczególnie kwestie formalne.

Plik do pobrania: kliknij tutaj

Krajowy Sekretariat Zasobów Naturalnych, Ochrony Środowiska i Leśnictwa NSZZ “Solidarność” negatywnie opiniuje “Wniosek dotyczący ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie udostępniania na rynku unijnym oraz wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylającego Rozporządzenie UE nr 995/2010” (COM /2021/ 706 final) – procedura 2021/0366/COD

Plik do pobrania: kliknij tutaj

W dniu 8 października 2021 roku, w Warszawie, z inicjatywy Krajowego Sekretariatu Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa NSZZ „Solidarność” odbyła się międzynarodowa konferencja pt. „Przyszłość modelu ochrony środowiska leśnego w kontekście komunikatu Komisji Europejskiej na temat Strategii bioróżnorodności 2030”.

Pełny zapis konferencji znajduje się w internecie, pod linkiem: https://www.lasy.gov.pl/pl/informacje/aktualnosci/miedzynarodowa-konferencja-na-temat-strategii-bioroznorodnosci-2030

Konferencja została objęta Patronatem Honorowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy i była współorganizowana przez Ministra Klimatu i Środowiska oraz Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych.

Wzięło w niej udział 160 uczestników, naukowców, praktyków oraz społeczników, reprezentujących leśnictwo, ochronę przyrody i drzewnictwo. Z zagranicy przybyli przedstawiciele Estonii, Niemiec, Włoch, EOS – Europejskiego Stowarzyszenia Przemysłu Tartacznego, EUSTAFOR – Europejskiego Stowarzyszenia Lasów Państwowych, EKES – Europejskiego Komitetu Społeczno-Gospodarczy, FACE – Europejskiej Federacji na rzecz Łowiectwa i Zachowania Przyrody, DFV – Niemieckiego Towarzystwa Leśnego.

Konferencję otworzyli: pan Tomasz Markiewicz (wice Prezydent UEF – Międzynarodowej Unii Leśników), pan Zbigniew Kuszlewicz (Przewodniczący KSZNOŚiL NSZZ „Solidarność”), ministrowie Paweł Sałek (Kancelaria Prezydenta RP), Michał Kurtyka (Minister Klimatu i Środowiska), Edward Siarka (Pełnomocnik Rządu ds. Leśnictwa i Łowiectwa), Małgorzata Golińska (Sekretarz Stanu w MKiŚ), europosłanka Anna Zalewska oraz pan Józef Kubica (Dyrektor Generalny Lasów Państwowych).

W części referatowej występowali:

  • Franziska Schier (Instytut Leśnictwa Międzynarodowego i Ekonomiki Leśnictwa, będącego częścią federalnego Instytutu im. von Thűnen’a), omawiając potencjalny efekt relokacji na rynku leśnym i drzewnym,
  • dr Konrad Tomaszewski (ekspert NSZZ „Solidarność”), prognozując skutki społeczno-gospodarcze ewentualnego urzeczywistnienia strategii na terenie Polski. Podkreślał zagrożenia dotyczące ograniczenia produkcji rynkowej i nierynkowej, ograniczenia funduszu leśnego, a co za tym idzie zagrożenia dla egzystencji unikatowego modelu funkcjonowania Lasów Państwowych, więc także zagrożenie dla ponadstandardowego wspomagania przez LP administracji publicznej (50 przypadków w sferze imperium i dominium), oraz proponując alternatywne podejście do działań proklimatycznych, poprzez intensyfikację pochłaniania CO2,
  • prof. Tomasz Zawiła-Niedźwiecki i prof. Jarosław Socha (Komitet Nauk Leśnych i Technologii Drewna Polskiej Akademii Nauk), omawiając przyrodnicze i ekonomiczne skutki wdrożenia unijnej strategii bioróżnorodności 2030, apelowali o respektowanie dorobku nauki w tworzeniu polityki europejskiej oraz o przywrócenie znaczenia współpracy oraz przekazu

informacji na linii „science-policy-practice”, z którego w procesie tworzenia unijnych strategii bioróżnorodności i leśnej, człon „nauka” jest traktowany marginalnie,

  • Aigar Kallas (Dyrektor Generalny Lasów Państwowych Estonii oraz Wice Prezydent EUSTAFOR), przedstawiając wpływ inicjatyw unijnych na lasy państwowe, w skali krajowej i europejskiej, podkreślając konsekwencje tych inicjatyw,
  • Georg Schirmbeck (Przewodniczący Niemieckiej Federalnej Rady Leśnictwa), Bogdan Witkowski (Niemieckie Towarzystwo Leśne), proponując zacieśnienie współpracy krajów unijnych o znaczącej lesistości, w celu silniejszej artykulacji zagrożeń i wyzwań,
  • Jarosław Kuczaj (doradca FACE), omawiając znaczenie zachowania różnorodności biologicznej podkreślał rolę aktywnej gospodarki leśnej, w tym łowieckiej,
  • Sylwia Melegari (EOS), przedstawiając konsekwencje wdrożenia strategii leśnej oraz bioróżnorodności dla przemysłu drzewnego w skali Europy,
  • Rafał Gruszczyński (Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego), omówił zagrożenia, jakie opublikowane strategie niosą dla polskiego sektora drzewnego,
  • Tadeusz Majchrowicz (Zastępca Przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” oraz EKES), zadeklarował wsparcie ze strony związków zawodowych dla sektorów tak ważnych dla zapewnienia miejsc pracy w Polsce oraz podkreślał rolę małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce narodowej, a wszak 60% zakładów przerobu drewna to SME,
  • ks. prof. Stanisław Ormanty – omawiał zagadnienia związane z filozofią przyrody, zadając pytanie, czy przyroda wymaga ochrony przed człowiekiem, czy ma służyć człowiekowi? Apelował o jasną artykulację prawdy, konkludując, że „lepsza jest prawda niż słodkie iluzje”.

Konferencję podsumował min. Paweł Sałek, łącząc wnioski konferencyjne z obowiązującym w Polsce oraz Unii Europejskiej prawodawstwem. Podkreślił równocześnie konieczność respektowania wyników badań naukowych.

Podczas obrad oraz ożywionej dyskusji uczestnicy konferencji sformułowali wnioski, które podsumowała Komisja w składzie: pan Piotr Borkowski (EUSTAFOR), prof. dr hab. Bogdan Brzeziecki (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego – SGGW) oraz prof. dr hab. Piotr S. Mederski (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – UPP). Komisja podzieliła wnioski na ogólne oraz szczegółowe, dotyczące wpływu przyjętych Strategii na środowisko i na gospodarkę.

I. Wnioski ogólne

1.         Z wielu badań naukowych wynika, że ochrona ścisła (bierna) często zawodzi jako metoda utrzymania wysokiego poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych strefy umiarkowanej. Ujemne efekty ochrony ścisłej w odniesieniu do lasów (tj. ustępowanie i zanik wielu elementów bioróżnorodności) zaznaczają się szczególnie mocno w przypadku tych obiektów, w których ta forma ochrony stosowana jest w ciągu odpowiednio długiego okresu (minimum kilkadziesiąt lat).

2.         Występująca w Polsce pilna potrzeba przebudowy wielu drzewostanów wymaga czynnego udziału człowieka. Poddanie tychże drzewostanów ochronie ścisłej nieuchronnie doprowadzi do ich rozpadu spowodowanego gradacjami owadów i rozwojem grzybów patogenicznych.

3.         Wzrost powierzchni wyłączonych z użytkowania w skali proponowanej w unijnych Strategiach 2030, bioróżnorodności i leśnej, jest zagrożeniem dla funkcji przyrodniczych (zmniejszenie bioróżnorodności) oraz ekonomicznych. Dodatkowo, zwiększenie powierzchni chronionych w proponowanej skali zwiększy nadmierne użytkowanie lasów poza Europą, m.in. w lasach tropikalnych.

4.         Wymóg ochrony ścisłej 10% powierzchni lądowej w wielu krajach, m.in. w Polsce, musiałby być zrealizowany głównie kosztem lasów. Należałoby się liczyć z tym, że co najmniej 40% powierzchni leśnej musiałoby zostać wyłączone z użytkowania. Miałoby to ogromne, ujemne konsekwencje społeczne i gospodarcze. Wpływ ograniczenia pozyskiwania drewna zmniejszy przychody Lasów Państwowych o blisko 40%.

5.         Ograniczenie pozyskiwania surowca drzewnego zmniejszy zatrudnienie o ponad 200 000 osób, szczególnie w przemyśle drzewnym, oraz doprowadzi do marginalizacji polskiego przemysłu drzewnego na arenie międzynarodowej.

II. Wnioski szczegółowe

II.1. Wpływ na środowisko:

1.         Z przyrodniczego punktu widzenia, zastosowanie ochrony ścisłej nie zwiększa różnorodności biologicznej, wręcz przeciwnie, bardzo często zmniejsza ogólny poziom różnorodności.

Wyłączanie z użytkowania i poddawanie ochronie ścisłej dużych obszarów leśnych należy ocenić jako szkodliwe, w świetle licznych przykładów z całego świata wskazujących, iż trwałe zachowanie różnorodnych walorów, w tym wartości przyrodniczych, wymaga aktywnej interwencji ze strony człowieka.

2.         Aktywne działania człowieka są także niezbędne z punktu widzenia zwiększenia zdolności adaptacyjnych lasów względem zachodzących i przewidywanych zmian klimatycznych oraz z punktu widzenia możliwości pełnienia przez lasy i gospodarkę leśną funkcji mitygacyjnej względem zmian klimatycznych.

3.         Wyzwaniem obecnych czasów nie jest dalsze zwiększanie powierzchni ‘terenów chronionych’ i wzrost powierzchni objętej ochroną ścisłą; prawdziwym wyzwaniem jest natomiast doskonalenie i wdrażanie na jak najszerszą skalę do praktyki metod zagospodarowania lasów sprzyjających zachowaniu ich prawdziwie wielofunkcyjnego charakteru.

4.         Wobec wysokiego zagrożenia drzewostanów Polski ze strony owadów foliofagicznych i kambiofagicznych oraz znacznego ryzyka uruchomienia procesów wielkopowierzchniowego ich zamierania wskutek zaniechania czynnych działań ochronnych należy podjąć działania zmierzające do ograniczenia proponowanego zasięgu obszarów leśnych objętych ochroną bierną.

5.         Drzewostany o składzie gatunkowym niezgodnym z warunkami siedliskowymi (np. świerczyny, sośniny na siedliskach lasowych) powinny być sukcesywnie przebudowywane w kierunku lasów o możliwie zróżnicowanym składzie gatunkowym zbliżonym do naturalnego i dostosowanym do siedliska, co w obliczu zmian klimatycznych pozwoli obniżyć ryzyko zamierania lasu. W warunkach ochrony ścisłej działania takie nie będą możliwe.

II.2. Wpływ na gospodarkę:

6.         Zmniejszenie pozyskania drewna zwiększy występujący na rynku drzewnym deficyt surowca. Spowoduje to nieunikniony wzrost cen lub też zaprzestanie przerobu z uwagi na brak dostępu do surowca drzewnego.

7.         Ograniczenie pozyskania spowoduje wydłużenie drogi transportowej surowca do odbiorców i oczywisty wzrost kosztów transportu oraz wzrost emisji.

8.         Zmniejszenie podaży drewna będzie miało największy wpływ na branżę tartaczną przerabiającą drewno wielkowymiarowe. Zmniejszenie podaży drewna o 40% może spowodować likwidację lub ograniczenie działalności nawet 90% przedsiębiorstw i zakładów przerobu drewna, z uwagi na duży udział małych/średnich przedsiębiorstw w sektorze leśno-drzewnym.

9.         Ograniczenie pozyskiwania zmniejszy zatrudnienie w przemyśle drzewnym, w przemyśle w ogóle, ale przede wszystkim w obszarach wiejskich, na których surowiec drzewny jest czynnikiem aktywizacji i rozwoju. Ostatecznie doprowadzi to do marginalizacji znaczenia polskich przetwórców drewna na arenie międzynarodowej.

10.       Skala zmniejszenia przychodów Lasów Państwowych będąca następstwem wyłączenia drzewostanów z użytkowania spowoduje załamanie mechanizmu samofinansowania Lasów Państwowych zapisanego w ustawie o lasach z 1991 roku.